گروه خانواده؛ نعیمه موحد: این بار آتش یکی از بحث‌های داغ چندماهه اخیر رسانه‌ها را فضای مجازی روشن کرد. اکانت‌های توییتری‌ای که سوژه «ترویج و تبلیغ چندهمسری برای مردان» و دفاع از آن را سر زبان‌ها انداختند و مخالفین و موافقین را به جان هم.
عمده دلیل موافقین ترویج یک حکم قرآنی و شرعی بود و عمده دلیل مخالفین هم در نظر نگرفتن شرایط ترویج ازدواج چندم در جامعه ایرانی و تبدیل یک امر غیر واجب و دارای زوایای مختلف به یک امر واجب و لازم‌الاجرا. در این بین تناقض آماری شدیدی هم در بیان موافقین و مخالفین نسبت به تعداد مردان و زنان مجرد و... وجود داشت.
همه این موضوعات باعث شد هشتگ «چندهمسری» قدم به بیرون از فضای مجازی بگذارد و سر از رسانه ملی و روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها درآورد.
اما در روز 21 آبان‌ماه با انتشار بیانیه‌ای از طرف دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای و نقل منویات ایشان درباره موضوع «چندهمسری»؛ به نظر می‌رسد که این ماجرا به روزهای پایانی تب و تاب خود نزدیک شده باشد.
به همین خاطر در این گزارش مروری کرده‌ایم بر همه اتفاقات و اظهارنظر‌هایی که در چندماه اخیر پیرامون موضوع چندهمسری و رواج آن در جامعه ایرانی اتفاق افتاد.
ترویج چندهمسری به مثابه یک واجب فراموش شده!
اصل حکم و موضوع چندهمسری برای مردان که یک امر حلال و تحت شرایطی در قرآن از آن نام برده شده است، مورد توافق مخالفین و موافقین در فضای مجازی بود، اما تمام اختلاف بین طرفین روی «ترویج» این ماجرا و در نظر نگرفتن ابعاد آن بر روی جامعه، خانواده، زن ایرانی و به صورت کلی فرهنگ ایرانی بود.
موافقین از شرایطی صحبت می‌کردند که فرهنگ عامه مردم باید پذیرای این موضوع بشود، چرا که آمار خبر از بیشتر بودن تعداد زنان مطلقه، بیوه، سرپرست خانوار و مجرد قطعی از تعداد مردان در همین سن و شرایط می‌دهد. این افراد با ابزار تحریک اعتقادات دینی و تحریک احساسات مخاطب و همچنین ارائه آماری که درست و غلط آن با هم ترکیب شده بود، سعی در اقنای مخاطبین و البته ترویج چندهمسری داشتند.
از آن طرف مخالفین تمام هم وغم خود را روی این موضوع گذاشته بودند که حتی اگر آماری که مروجین چندهمسری ارائه می‌دهند هم درست باشد، راه حل ارائه شده یعنی عقد زنان مطلقه، بیوه، سرپرست خانوار و مجرد قطعی با مردانی که همسر دارند، اوضاع زندگی زن اول و همچین اوضاع زندگی زناشویی در جامعه را به هم خواهد ریخت، پس باید جلوی پای این دسته از زنان راه حل‌های دیگری گذاشت مثل پذیرش تجرد قطعی، فراهم کردن شرایط استقلال مالی زنان بدون خانواده و تغییر الگوهای انتخاب همسر مثل فاصله سنی بیشتر پسر از دختر و... .
از آن طرف بسیاری از دختران مجرد در فضای مجازی به این موضوع معترض شدند و گفتند که مروجین چندهمسری نباید از طرف آنان و برای ازدواج آنان با مردان دارای همسر و زندگی تصمیم بگیرند. بحث‌های آماری هم در این بین رواج داشت که البته مروجین چندهمسری آمار خود را بهتر و برترحتی نسبت به آمار رسمی ثبت احوال کل کشور معرفی می‌کردند.طبیعی است که نمی‌شود هیچ زنی را مجبور کرد تا به عقد زن دیگری توسط همسرش رضایت بدهد. اما مروجین چندهمسری این حق طبیعی زن را به عنوان خودخواهی او توصیف می‌کردند.
درشبکه اجتماعی اینستاگرام هم پخش فیلم‌های مستندگونه‌ای از زنانی که همسر دوم شده بودند بسیار پربحث بود. البته پیام‌های پای این گونه پست‌ها اغلب منفی و اعتراض‌آمیز بود.
رسانه ملی و حجت‌الاسلام قاسمیان
طرح موضوع «چندهمسری» در برنامه گفت‌وگو محور «بدون توقف» ماجرا را وارد دور تازه‌ای کرد. خیلی زود فیلم تقطیع شده‌ای از صحبت‌های حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان؛ عضو بنیاد ملی خانواده، در فضای مجازی دست به دست شد. در این فیلم حجت‌الاسلام قاسمیان از همسر دوم شدن دختران مجرد قطعی به عنوان یک راه‌حل صحبت می‌کند. درحالی که صحبت‌های ایشان در قبل و بعد از این قطعه فیلم تقطیع شده، به خوبی نشان می‌دهد که ایشان هم مشکلات ازدواج چندم را آسیب‌شناسی کرده‌اند و هم با ترویج آن مخالفت کرده‌اند. اما مانند همه موافقین، آن را به عنوان یک امر دینی و راه‌حل در بعضی شرایط خاص عنوان کرده‌اند.
از آن‌جایی که دروغ راه خودش را در میان اخبار بیشتر و بهتر باز می‌کند، ویدئوی تقطیع‌شده صحبت‌های حجت‌الاسلام قاسمیان دست به دست چرخید و هیزم دیگری به آتش این بحث ریخت و آن را به یک دعوای تمام عیار، تبدیل کرد.
صبح یکی از روزهای اواسط آبان‌ماه، پخش پوستری در فضای مجازی باعث تعجب بسیار مخالفین و موافقین سوژه «چندهمسری» شد. پوستری که اعلام می‌کرد برای افزایش مهارت در تشکیل «خانواده تعددی» یک کارگاه آموزشی در پیش است.
آموزش تشکیل «خانواده تعددی»!
از حاشیه‌های جالب این پوستر کارتونی، ترسیم خانواده‌ای با پوشش کاملا مذهبی بود. مردی که چفیه دور گردن دارد و زنانی که با چادر و حجاب کامل دور او را گرفته‌اند. اگرچه خیلی زود معلوم شد که پوستر کپی ناشیانه‌ای از آثار مذهبی «امین دریانورد» است. کارهای تصویری جداگانه‌ای که زنان مختلف از آن بریده شده و همگی در کنار یک مرد قرار گرفته بودند.اما روشن شدن این ماجرا هم چیزی از عجیب بودن برگزاری یک کارگاه آموزشی برای یاد دادن مهارت چندهمسری کم نمی‌کرد.
یکی از افراد مسوول این کارگاه به خبرنگار «فارس» گفت که برنامه آن‌ها از حوزه علمیه مجوز دارد و قبلا هم چندین بار در قم و یک‌بار در اصفهان برگزار شده است. این بار برنامه‌ریزی دست‌اندرکاران کارگاه که همگی مروج چندهمسری و حتی اعتقاد به مستحب و واجب بودن این امر داشتند، این بود که کارگاه را در تهران برگزار کنند تا صدای آن‌ها به گوش افراد بیشتری برسد و البته تابوی این ماجرا در پایتخت هم شکسته شود.
اگرچه خیلی از افراد عقیده داشتند که این پوستر منتشر شد تا با تبلیغ آن در رسانه‌ها به کار این افراد مشروعیت داده شود و از اول هم قرار بر تشکیل کارگاهی نبوده است. اما دست‌اندرکاران آن گفتند که کارگاه تا پایان آبان‌ماه قطعا برگزار می‌شود و آن‌ها در صدد احیای یک حکم بر زمین مانده از اسلام هستند.
همزمان با نشر پوستر مذکور در فضای مجازی و حواشی مربوط به آن، اینستاگرام «خبرگزاری فارس» سخنانی معروف و منتسب به رهبری را در حساب خود بازنشر کرد. این سخنان در قالب یک پوستر گرافیکی صحبت‌های معروف رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه «آقایان حتی به شوخی هم نباید درباه تعدد زوجات حرف بزنند چون باعث دلسردی خانم‌ها می‌شود» را مطرح کرد. همچنین در این طرح، به قول معروف دیگری هم اشاره شده بود که رهبری به افراد شاغل در بیت هشدار داده‌اند که در صورت اختیار کردن همسر دوم از محل کار خود اخراج می‌شوند.
نظر رهبری و برآشفتگی مروجین چندهمسری
بازنشر این صحبت‌ها باعث اعتراض بسیار زیاد مروجین چندهمسری شد. این افراد این صحبت رهبری را جعلی عنوان کردند و و مدعی شدند که رهبری هیچوقت علیه تعدد زوجات صحبت نکرده‌اند و نخواهند کرد. درحالی که قبل از این و در سال‌های گذشته هم حجت‌الاسلام کعبی؛ عضو مجلس خبرگان رهبری در یک مصاحبه اختصاصی با «خبرگزاری فارس» از قول رهبری مطرح کرده بودند که تعدد زوجات استحباب ندارد.
همزمان با شرایطی که عده‌ای نقل قول رهبری را جعلی عنوان می‌کردند و به ترویج چندهمسری به عنوان یکی از راه‌های نجات جامعه از فساد اصرار می‌ورزیدند؛ سایت جماران در مطلبی از قول حجت‌الاسلام شهاب مرادی، صحه دیگری بر مخالفت رهبری با ترویج تعدد زوجات گذاشت.
روایت حجت‌الاسلام شهاب مرادی
در این مطلب حجت‌الاسلام مرادی از قول رهبری می‌گویند: « من روی این موضوع {تعدد زوجات} ملاحظاتی دارم و با توصیه به آن موافق نیستم»
بدیهی بود که برای موافقین عدم ترویج چندهمسری، این نقل قول از یک روحانی معتبر، ادله محکمی دیگری بودو اما مروجین چندهمسری این مطلب را فقط یک نقل قول دیگر که صحت اعتبار سخن گوینده آن زیر سوال است معرفی کردند.
خدا یکی، محبت یکی و یار یکی
بعد از این جریانات بحث مخالفین ترویج چندهمسری بر روی تناقض گفتار مروجین با سخنان رهبری و متهم کردن مخالفین به سوءبرداشت از بیانات رهبر انقلاب، شدت بیشتری گرفت. در این بین استفتائات زیادی هم از دفتر رهبری به عمل آمد و تصویر آن در فضای مجازی منتشر شد اما در هیچکدام استحباب این کار، توصیه به انجام و یا ترویج آن از سمت رهبری مطرح نشد. تنها جایز بودن تعدد همسر بود که از ابتدا دینداران و معتقدین به اصول دینی نیز آن را قبول داشتند.
سرانجام در بیست و یکم آبان‌ماه، توضیحی رسمی از طرف بیت رهبری و نقل آن تحت عنوان «توضیحات دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای درباره نظر ایشان پیرامون مسئله چندهمسری» منتشر شد.
همچنین در بخش دیگری از این توضیحات آمده است: «از آنجا که در جامعه و کشور ما ازدواج مجدد مردان غالبا به ضرر استحکام خانواده و موجب تضعیف محبت زوجین و گاه فروپاشی خانواده است، نگاه معظم له به آن خوشبینانه و مثبت نیست و ازین روست که این جمله در بیان ایشان تکرار شده است که "خدا یکی و محبت یکی و یار یکی"»در این مطلب دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای پیرو انتساب برخی دیدگاه‌ها و تعبیرات در موضوع چندهمسری ازقول ایشان بیان می‌کند: «بنابر ادله معتبر دینی چندهمسری مردان مباح اما غیرمستحب است. اما از انجا که مطابق دلایل قرآنی جواز آن مشروط به اطمینان از رعایت عدالت بین همسران شده است بنابراین هرگاه از نظر عقلایی عدم تحقق رعایت عدالت بین همسران محتمل باشد ازدواج مجدد شوهر جایز نیست.»
***
با انتشار توضیحات فوق به صورت رسمی از طرف مقام معظم رهبری به نظر می‌رسد که دیگر بحث پیرامون ترویج یا مستحب و واجب بودن اختیار کردن بیش از یک همسر توسط مردان، به پایان رسیده است.
آن چه مشخص است این است که فحوای کلام رهبری عدم ترویج مسئله چندهمسری است و کسی که بخواهد محتوای این کلام صریح را درک کند، کار سختی پیش رو ندارد.