هر فردی برای پیمودن مسیر پرفراز و نشیب زندگی برای رسیدن به قله سعادت، آرامش و کامیابی نیاز به همقدم، همراه و شریک زندگی دارد تا بتواند سختی‌ها و دشواری‌های این مسیر را با وجود او پشت سر بگذارد؛ انتخاب یک همراه و شریک مناسب، ازدواج موفقی را به دنبال دارد که این ازدواج موفق هم به رعایت بایدها و نبایدهایی نیاز دارد که گاه افراد این موارد را کمرنگ‌تر دیده و یا نادیده می‌گیرند.
به منظور بررسی بایدها و نبایدهای یک ازدواج موفق، گفت‌و‌گویی با یک استاد حوزه و دانشگاه و یک روانشناس بالینی ترتیب دادیم تا معیارها و ملاک‌های یک انتخاب درست و آغاز یک ازدواج موفق از دیدگاه آنها برای افراد در آستانه ازدواج بیان شود.
حسینی‌یمین: وضعیت خوبی در رابطه با ازدواج نداریم/ پایه‌ریزی ازدواج خوب نیازمند آموزش
حجت‌الاسلام سیدمجتبی حسینی‌یمین در خصوص بایدها و نبایدهای ازدواج موفق در گفت‌و‌گو با فارس با بیان اینکه وضعیت خوبی در رابطه با ازدواج نداریم اظهار کرد: سال 97 رکورد ثبت آمار طلاق به ازای ثبت آمار ازدواج در کشور شکسته شد که در طول تاریخ کشور بی‌نظیر بود.
وی در ادامه گفت: سال گذشته از هر یک‌هزار ازدواج ثبت شده، 318 طلاق ثبت شده که علل و عوامل بسیار زیادی دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه عدم پایه‌ریزی ازدواج خوب را یکی از علل ازدواج‌های ناموفق برشمرد و بیان کرد: پایه‌ریزی ازدواج خوب همچون همه مسائل نیاز به آموزش دارد؛ وقتی فردی می‌خواهد وارد زندگی شود علاوه بر پسر و یا دختر بودن باید نقش همسر بودن و پدر و مادر بودن را نیز بپذیرد.
وی با تأکید بر اینکه آموزش‌ها باید در خانواده، توسط دولت، NGOها و مراکز فعال در این عرصه انجام شود، افزود: طلاق عاطفی و قانونی در گذشته نیز داشتیم و به دلیل عدم کسب آموزش‌ها، زندگی بسیاری از افراد به طلاق عاطفی و قانونی می‌انجامد.
حسینی‌یمین با بیان اینکه در سه حوزه باید آموزش‌ها ارائه شود افزود: اصلاح معیارهای ازدواج یکی از مواردی است که باید طرفین مورد توجه قرار دهند؛ برخی معیارها باید تغییر کند.
وی با بیان اینکه به عنوان مثال در یک جامعه به یک باره معیار زیبایی برای افراد ملاک می‌شود، تصریح کرد: بعد از ازدواج آنچه کمترین تاثیر را دارد بحث زیبایی است؛ نه اینکه این معیار تاثیر ندارد اما انسان‌ها با اخلاق یکدیگر زندگی می‌کنند و زیبایی نیز برآیندی از اخلاق انسان‌هاست اما وقتی این معیار پررنگ می‌شود باید اصلاح شود.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: ملاک اقتصاد و اشتغال نیز در مواردی باید اصلاح شود؛ برخی فکر می‌کنند در سن 30 تا 35 سالگی که به یک اقتصاد پایدار رسیدند حتماً اگر زندگی را شروع کنند موفق خواهند بود در صورتی که تجربه نشان داده اینگونه نیست.
وی با بیان اینکه خانم‌ها نیاز عاطفی و نیاز اقتصادی دارند خاطرنشان کرد: فردی به سمت نیاز اقتصادی رفته و نیاز عاطفی را نادیده می‌گیرد و این امر باعث می‌شود افرادی که به استقلال اقتصادی می‌رسند سقوط عاطفی داشته باشند.
در معیارها باید بالقوه‌ها و اراده فرد مورد توجه قرار گیرد
حسینی‌یمین یادآور شد: در معیارها باید بیش از اینکه به بالفعل‌های اقتصادی طرف مقابل توجه کنیم باید بالقوه‌ها و اراده فرد را مورد توجه قرار داده و در سن مناسب ازدواج صورت گیرد.
وی با تأکید بر اینکه خانواده‌ها اجازه بدهند دوران عقد طولانی‌تر شود تا طرفین به ثبات رسیده و وارد زندگی شوند اظهار کرد: سعی شود با راه حل ازدواج نیمه مستقل بحث ازدواج مدیریت شود تا ازدواج زمانی صورت گیرد که طرفین بیشتر با یکدیگر پیوند داشته باشند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: معیار تحصیلات، سن ازدواج، اعتقادات و... نیز باید اصلاح شود که در کلاس‌های پایه‌ریزی ازدواج موفق این موارد عنوان می‌شود.
وی دومین فصل آموزشی به پسران و دختران را خواستگاری و شکل و محتوای آن برشمرد و خاطرنشان کرد: خواستگاری معمولاً به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم انجام می‌شود.
شکل مستقیم خواستگاری اشتباه است
حسینی‌یمین شکل مستقیم خواستگاری را اشتباه دانست و یادآور شد: در این نوع خواستگاری دختر و پسر خودشان همدیگر را پیدا کرده و تصمیم می‌گیرند یک دوره آشنایی داشته باشند و در صورت تفاهم خانواده‌ها را مطلع کنند.
وی مهمترین دلیل اشتباه بودن خواستگاری مستقیم را درگیر شدن دل‌ها دانست و اظهار کرد: دختر و پسر دلشان درگیر هم می‌شود و به جای بررسی یکدیگر، مشتاق و دلبسته هم می‌شوند؛ به میزان دلبستگی هم ارزیابی عقلانی سقوط می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: در ازدواج با خواستگاری مستقیم، بعد از ازدواج که عقلانیت رو می‌شود، طرفین می‌بینند از لحاظ عقلانی اصلاً به هم نمی‌خورند و متأسفانه منجر به طلاق قانونی یا عاطفی می‌شود.
وی دلیل دوم اشتباه بودن این مورد را این دانست که اکثر دلبستگی‌ها معمولاً به هم نمی‌رسند و در ادامه بیان کرد: معمولاً این افراد بعد از ازدواج با هر فرد دیگری، طرف مقابل را با نفر قبلی مقایسه می‌کنند چراکه خیال از واقعیت قشنگ‌تر است، از همسر خود سرد می‌شوند و ممکن است منجر به طلاق شود.
حسینی‌یمین با بیان اینکه در خواستگاری غیرمستقیم نیاز است معرف‌ها، طرفین را به هم معرفی کنند، افزود: متأسفانه واسطه‌گری در ازدواج به شدت کم شده است؛ مورد خطاب آیه قرآن در این خصوص همه مردم و مومنین هستند.
وی با تأکید بر اینکه واسطه‌گری در ازدواج یک وظیفه اجتماعی است تصریح کرد: هر مجردی هر کجا باشد همه ما وظیفه داریم شرایط ازدواج را برای او مهیا کنیم.
قائل به خواستگاری غیرمستقیم و ورود جدی دختر و پسر در موضوع ازدواج هستیم
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه قائل به خواستگاری غیرمستقیم و ورود جدی دختر و پسر در موضوع ازدواج هستیم، ادامه داد: از لحاظ مکان و زمان جلسات صحبت محدودیت نباشد؛ اگر جلسات با اطلاع و اجازه والدین و شرایط جدی باشد، این اتفاق می‌تواند با قواعد خودش چندین جلسه باشد.
وی تحقیق را یکی از عوامل مهم در ازدواج موفق برشمرد و خاطرنشان کرد: امروزه تحقیق کمرنگ شده است در صورتی که وقتی دختر و پسر با هم حرف زدند 30 درصد کار انجام شده و 70 درصد تحقیق است.
حسینی‌یمین با بیان اینکه با تحقیق، راستی‌آزمایی اتفاق رخ داده را باید داشته باشیم، یادآور شد: بعد از تحقیق به دو نتیجه می‌رسیم پاسخ مثبت یا منفی است.
وی با بیان اینکه اگر پاسخ پس از انجام تحقیق مثبت بود، پیشنهاد می‌کنم طرفین قبل از عقد دائم یک دوره عقد موقت داشته باشند، اظهار کرد: متأسفانه در خصوص صیغه محرمیت در جامعه دید بدی وجود دارد؛ بین یک تا دو ماه زمان مناسبی برای جاری شدن صیغه محرمیت است.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: با عقد دایم دو راه وجود دارد یا طلاق یا ادامه اما در عقد موقت یا ادامه و یا جدایی مطرح است؛ در صورتی که در عقد موقت جدایی باشد طرفین کمتر ضرر می‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه اگر قرار است طرفین به نتیجه نرسند، در دوران عقد موقت دختر و پسر ضرر کمتری می‌بینند، بیان کرد: نکته مهم این است که دوره عقد موقت جایگزین دوران شناخت نیست؛ وقتی جواب نهایی است باید دوره عقد موقت برای راستی‌آزمایی باشد.
حسینی‌یمین محتوای خواستگاری را از دیگر موارد مهم در یک ازدواج موفق برشمرد و افزود: معمولاً در خواستگاری، سوالات بیهوده که از قبل جواب مشخص است می‌پرسند.
سوالات در مراسم خواستگاری این باشد که قابلیت آمیختگی فرد را بفهمیم نه صرفا شباهت‌ها را
وی با بیان اینکه در سوالات نباید مبنا شباهت باشد تصریح کرد: بسیاری دنبال این هستند که چقدر فرد مورد نظر شبیه آنهاست، فکر می‌کنند هرچه شبیه‌تر، زندگی بهتر؛ مبنا باید در سووالات این باشد که قابلیت آمیختگی فرد را بفهمیم نه صرفا شباهت‌ها را.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: باید طرفین از سوالات خود متوجه شوند طرف مقابل چقدر قدرت زوجیت دارد و می‌تواند من خود را زیر پا گذاشته و تبدیل به ما کند.
وی با تأکید بر اینکه پا بر روی نفس خود گذاشتن یکی از شاخصه‌های دینداری است خاطرنشان کرد: به هر میزان فرد بتواند پا روی نفس خود بگذارد، قابلیت زوجیت و آمیختگی دارد.
حسینی‌یمین با بیان اینکه وقتی والدین متوجه رابطه پسر و دختر خود می‌شوند سریعا شرایط عاطفی را تبدیل به شرایط جدی کنند اظهار کرد: والدین مانع رابطه نشوند چراکه شرایط بدتر می‌شود.
وی با بیان اینکه گاهی والدین وارد زندگی فرزندان خود شده و منجر به ایجاد مشکلاتی در زندگی آنها می‌شوند یادآور شد: رفتار والدین باید به گونه‌ای باشد که نه دخالت و نه بی‌اعتنایی کنند؛ جلساتی نیز برای آموزش والدین برگزار می‌شود.
صفورا غفوری کارشناس ارشد روانشناسی بالینی نیز اظهار کرد: کنترل درونی و بیرونی یکی از موارد بایدها و نبایدهای یک ازدواج موفق است که بسیاری از فاکتورها در این دو مورد وجود دارد.
غفوری: کنترل بیرونی نمی‌تواند دو انسان بالغ را به تنهایی به هم نزدیک کند
وی با بیان اینکه کنترل بیرونی نمی‌تواند دو انسان بالغ را به تنهایی به هم نزدیک کند گفت: گاهی اینکه طرفین سعی دارند بر هم تسلط داشته باشند خود یک آفت در رابطه زناشویی است و طرفین حق اشتراک کمتری در چنین رابطه‌ای دارند که رابطه را نارضایتمند و ناخشنود می‌کند.
غفوری با تأکید بر اینکه بسیاری از افراد زمانی که زندگی مشترک خود را شروع می‌کنند جزئیات برخورد با مشکلات را نمی‌دانند، بیان کرد: اگر افراد مسوولیت رفتار خود را نپذیرند تلاش نمی‌کنند مشکلات جزئی را حل کنند.
وی با بیان اینکه این افراد بعد از مدتی می‌بینند که در یک رابطه ملال‌آور گرفتار شده‌اند که انگیزه‌ای برای ادامه برای آنها ایجاد نمی‌کند افزود: البته افراد سعی بر حل آنها اما به صورت نامطلوب دارند.
برخی افراد می‌خواهند با تغییر طرف مقابل مشکل را حل کنند
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی تصریح کرد: برخی افراد می‌خواهند با تغییر طرف مقابل مشکل را حل کنند، البته در هیچ رابطه و مشکلی نمی‌توانیم طرف مقابل را تغییر دهیم تا زمانی که در رفتار خود تغییر ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه اگر پا را فراتر از کنترل بیرونی بگذاریم و بخواهیم در خود یک تغییر ایجاد کنیم باعث قرار گرفتن در یک مسیر دیگر می‌شود، ادامه داد: انتقاد در یک رابطه، سرزنش مداوم، شکایت از هر چیزی، غرغر کردن و بهانه گرفتن، تهدید کردن، تنبیه کردن طرف مقابل، بحث باز در مورد تغییر رفتار طرف مقابل هفت رفتار مخربی است که در کنترل بیرونی می‌توان به آن رسید.
غفوری با تأکید بر اینکه از آنجا که در این استدلال طرف مقابل مسوول است تلاشی برای تغییر خود انجام نمی‌دهیم خاطرنشان کرد: همین امر باعث احساس درماندگی و اضطراب بالا به دلیل عدم کنترل امور می‌شود و نهایتاً ممکن است اتفاقات بد و حتی نابودی فرد را به دنبال داشته باشد.
وی یادآور شد: برای احساس مطلوب داشتن به جای کنترل بیرونی باید مشکل را به خوبی و از تمام زوایا دیده و سعی کنیم مشکل را با تغییر رفتار خود حل کنیم چراکه با تغییر رفتار در خود واکنشی نیز در طرف مقابل به وجود می‌آید.
مسوولیت‌پذیری مهمترین ویژگی کنترل درونی
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی اظهار کرد: در کنترل درونی یک سری ویژگی‌های مثبت نیز وجود دارد که تقویت می‌شود و مهمترین آن مسوولیت‌پذیری است یعنی زمانی که ابتدا روی رفتار و کنش‌پذیری خود تمرکز داریم، مسوولیت‌پذیری را در روابط زن و شوهر بالا می‌برد.
وی مسوولیت‌پذیری را منجر به رشد اجتماعی و اخلاقی دانست و گفت: با افزایش مسوولیت‌پذیری، امنیت رابطه افزایش یافته و اعتماد طرفین به هم بیشتر می‌شود و اضطراب، درماندگی و علایم بالینی کاهش می‌یابد.
غفوری با بیان اینکه با مسوولیت‌پذیری خود نظمی و خودآگاهی نسبت به احساسات خود خواهیم داشت، تصریح کرد: انتخاب آگاهانه در هر اتفاقی از دیگر مزایای ایجاد حس مسوولیت‌پذیری در فرد است.
وی با بیان اینکه در روانشناسی معتقدیم، تمام رفتارها را ما در زندگی انتخاب می‌کنیم افزود: از انتخاب‌های جزئی تا انتخاب‌های بسیار گسترده و پیچیده همچون انتخاب همسر، شغل و... انتخاب خودمان است؛ انتخاب‌ها مسیر زندگی ما را تغییر داده و تفاوت یک فرد با فرد دیگر را نشان می‌دهد.
این دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی بیان کرد: زندگی مشترک نیز یک انتخاب توسط خود فرد است، باید اتفاقات را خوب ببینیم و سعی کنیم انتخاب آگاهانه داشته باشیم.
وی به برخی اقدامات در کنترل درونی اشاره کرد و ادامه داد: در برخی موارد نیاز به مراجعه به مشاور و استفاده از تجربیات فردی مجرب‌تر است؛ کنترل درونی نوع انتخاب‌های ما را مشخص می‌کند.
رعایت تفاوت‌ها در یک ازدواج موفق بسیار مهم است
غفوری در ادامه با تأکید بر اینکه رعایت تفاوت‌ها در یک ازدواج موفق بسیار مهم است خاطرنشان کرد: باید یاد بگیریم فردی که به عنوان همسر در کنار او زندگی می‌کنیم دقیقاً نباید نوع نگاه و تفکرش شبیه ما باشد.
وی با بیان اینکه گوش دادن فعال به یک رابطه نزدیک بسیار کمک می‌کند یادآور شد: این موضوع فرصتی می‌شود برای بیرون ریختن احساسات فرد و قدرت و اهمیت به فرد مقابل می‌دهیم؛ گوش دادن فعال یکی از بایدهای زندگی مشترک است.
این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی وجود مثلث عشقی را موضوعی مهم در یک رابطه دانست و اظهار کرد: صمیمیت، میل جنسی یا اشتیاق و تعهد برای یک رابطه خوب وجود مثلث عشقی را محقق می‌کند که با رعایت آن عشق آرمانی را شاهد خواهیم بود؛ اگر هر ضلع از این مثلث دچار مشکل شود آسیب وارد زندگی مشترک می‌شود.
وی با بیان اینکه قبل از ازدواج به دلیل عدم ارائه اطلاعات در خصوص زندگی و مشکلات زندگی، مشکلاتی بعد از ازدواج به وجود می‌آید گفت: ممکن است دو فرد قبل از ازدواج در یک رابطه دلباخته هم شده و یک ضلع از مثلث عشقی شکل گیرد در حالی که چیزی از مشکلات نمی‌دانند.
غفوری با تأکید بر اینکه این افراد قبل از ازدواج حس خوبی به هم دارند اما با پیش آمدن مشکلات در زندگی معمولاً به اطلاعات سایر افراد مراجعه می‌کنند بیان کرد: در کهن‌الگویی آقا از پدر و خانم از مادر پیروی می‌کند و به خاطر خطاهای شناختی موجب عدم نزدیکی به طرف مقابل می‌شود.
وی در پایان با بیان اینکه وقوع بسیاری از مشکلات در زندگی به دلیل اطلاعات ناقص است خاطرنشان کرد: با برگزاری دوره‌های آموزشی از ایجاد بسیاری از مشکلات در زندگی جلوگیری می‌شود.